Zidentyfikuj wywłaszczoną Twoim przodkom nieruchomość

Często w rozmowach w rodzinnym gronie pojawiają się historie o utraconym kilkadziesiąt lat temu majątku rodzinnym. Zazwyczaj wspominają o tym starsi członkowie rodziny, którzy w tamtym czasie byli dziećmi lub słyszeli taką historię od swoich rodziców czy dziadków. Warto wówczas podrążyć temat i wypytać o bliższe dane takiej nieruchomości takie jak:

• położenie nieruchomości (miasto, ulica, numer działki) pomocne będą zarówno dawne oznaczenia obowiązujące w chwili utraty nieruchomości, jak i oznaczenia aktualnie obowiązujace,
• rodzaj utraconej nieruchomości (działka niezabudowana, działka zabudowana, kamienica, gospodarstwo rolne),
• powierzchnia gruntu (choćby przybliżona),
• aktualny stan zagospodarowania.

Poszukaj dokumentów w archiwum domowym

Mając wiedzę o utraconej przez przodków nieruchomości warto przejrzeć domowe archiwum w poszukiwaniu dokumentów dot. nieruchomości. Przydatne będą wszystkie następujące dokumenty:

• akt własności ziemi lub notarialny akt zakupu nieruchomości,
• orzeczenie o wywłaszczeniu nieruchomości/ akt notarialny sprzedaży nieruchomości gminie lub Skarbowi Państwa, szczególnie ważne ze względu na to, iż opisany jest tu cel wywłaszczenia,
• fragmenty map obejmujące nieruchomość przed wywłaszczeniem/ sprzedażą oraz aktualne,
• zawiadomienie o możliwości zwrotu nieruchomości.

Warto zwrócić uwagę na to, że prawnik, który będzie analizował sytuację prawną naszej dawnej nieruchomości nie zna jej historii, więc im więcej dokumentów dostarczymy, tym większa szansa na powodzenie sprawy. Poza tym, składając wniosek o zwrot nieruchomości musimy ją konkretnie wskazać posługując się konkretnymi oznaczeniami, które znajdziemy w ww. dokumentach.

Uwaga! Jeśli w posiadaniu rodziny znajdują się tylko niektóre z ww. dokumentów warto skonsultować sprawę z doświadczonym w takich sprawach prawnikiem, który z łatwością wskaże, gdzie można znaleźć dalsze dokumenty. W ten sposób możemy zaoszczędzić sporo czasu bezowocnych poszukiwań.

Zorientuj się w rodzinnych sprawach spadkowych

Przed udaniem się do kancelarii prawnej warto dopytać członków rodziny, czy posiadają dokumenty dotyczące dziedziczenia. Trzeba ustalić:

• kto był właścicielem nieruchomości w chwili wywłaszczenia (osoba ta widnieje w decyzji o wywłaszczeniu lub akcie sprzedaży nieruchomości),
• czy były właściciel żyje, a jeśli nie to kto po nim dziedziczy,
• czy posiadamy oryginały postanowień sądu lub notarialnych aktów poświadczenia dziedziczenia po byłym właścicielu i ewentualnie po zmarłych później jego spadkobiercach.

Najlepiej zgromadzić od razu komplet ww. dokumentów spadkowych, które później musimy dołączyć do wniosku o zwrot nieruchomości. Na tej podstawie organy ustalają kto jest stroną postępowania. Niestety nie wystarczą tu akty stanu cywilnego takie jak akt zgonu właściciela nieruchomości, akt urodzenia jego dzieci itd. Te dokumenty będą potrzebne do przeprowadzenia takiej sprawy spadkowej w sytuacji, w której nie została ona dotychczas przeprowadzona. Trzeba też pamiętać, że nawet po zmarłej osobie samotnej (bezdzietnej, niezamężnej) należy ustalić spadkobierców, którymi mogą być dalsi członkowie rodziny (np. kuzyni) lub w ostateczności Skarb Państwa.

Złóż wniosek o zwrot nieruchomości do dnia 23 lipca 2020 r.

Jeśli ustalimy samodzielnie lub z pomocą prawnika, że nasza dawna nieruchomość lub jej część nie została wykorzystana na cel, który podano w orzeczeniu o wywłaszczeniu nieruchomości/ akcie notarialnym sprzedaży nieruchomości gminie lub Skarbowi Państwa, powinniśmy złożyć wniosek do starosty o zwrot nieruchomości. Do takiego wniosku należy dołączyć:

• w przypadku, gdy były właściciel zmarł: postanowienia sądowe o nabyciu spadku lub notarialny akt poświadczenia po tymże byłym właścicielu i ew. wszystkich po zmarłych później jego spadkobiercach,
• dokument potwierdzający prawo własności do wywłaszczonej nieruchomości na dzień wywłaszczenia,
• pełnomocnictwo w przypadku występowania przez pełnomocnika,
• ostateczna decyzja wywłaszczeniowa lub akt notarialny dokumentujący przejęcie gruntu na rzecz Skarbu Państwa.

Uwaga! W ubiegłym roku wprowadzono ograniczenia czasowe dotyczące możliwości składania takich wniosków o zwrot nieruchomości w dawnych spawach. W sprawach, w których od dnia uostatecznienia się decyzji o wywłaszczeniu/ aktu sprzedaży nieruchomości minęło już 20 lat, wniosek o zwrot wywłaszczonej nieruchomości może zostać złożony tylko do dnia 23 lipca 2020 r.

W związku z ogłoszeniem w Polsce stanu zagrożenia epidemicznego, a następnie stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID 19, ustawą z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, bieg terminu do złożenia wniosków o zwrot nieruchomości został zawieszony (art. 15 zzr), w związku z tym nie upłynie w dniu 14 maja 2020 r. Po uchyleniu zawieszenia, termin ten został wydłużony o czas zawieszenia (ok. 2 miesiące), co oznacza, że upływa 23 lipca 2020 r.
Więcej informacji: Nowy termin zwrotu nieruchomości wywłaszczonych – do kiedy i jakich spraw dotyczy?

Nieruchomość nie stała się zbędna na cel wywłaszczenia – co teraz?

Jeśli okaże się, że Twoja rodzinna nieruchomość została zabrana, jednak nie kwalifikuje się do postępowania o zwrot wywłaszczonej nieruchomości zbędnej na cel wywłaszczenia mimo to warto przekazać taką sprawę do analizy prawnikom.

W latach powojennych nieruchomości były zabierane byłym właścicielom w różnych celach i na podstawie różnych aktów prawnych, np. na podstawie dekretów (dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy, zwanego dekretem Bieruta lub dekretem warszawskim, dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej i in.).

Mimo tego, iż w Polsce nadal nie została uchwalona ustawa reprywatyzacyjna gwarantująca wszystkim byłym właścicielom zadośćuczynienie za zabrane w ten sposób nieruchomości, w obecnym stanie prawnym są szanse na zwrot nieruchomości spełniających określone warunki lub na uzyskanie za nie odszkodowania. Warto więc sprawdzić sprawę swojej rodziny.

Podstawa prawna

1. ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U.2020.65 t.j. )
2. ustawa z dnia 4 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. 2019. 801)