Zwrot nieruchomości jest bardzo często rozumiany potocznie jako wszelki powrót prawa własności danej nieruchomości po jej bezprawnym czy nieskutecznym przejęciu. Takie rozumienie jest jak najbardziej prawidłowe językowo, ale niepotrzebnie rozszerza kategorie spraw, co do których ustawodawca wprowadził termin, po którym zwroty nieruchomości wywłaszczonych ponad 20 lat temu nie będzie możliwy. Termin ten upływał do tej pory 14 maja 2020 r. Sytuacja prawna, z uwagi na trwającą pandemię COVID-19, uległa zmianie. Wyjaśniamy zatem najważniejsze aspekty prawne terminu zwrotu nieruchomości i informujemy o nowym terminie – który przypada na 23 lipca 2020.

Ustawa o gospodarce nieruchomościami – zmiany dotyczące terminu zwrotu nieruchomości wywłaszczonych

Ustawodawca zadecydował w zeszłym roku o wprowadzeniu nowelizacji ustawy o gospodarce nieruchomościami. W ustawie wprowadzono termin 12 miesięcy na złożenie wniosku w stosunku do nieruchomości, w sprawie której od dnia uostatecznienia się decyzji o jej wywłaszczeniu/ aktu sprzedaży, minęło już 20 lat. Termin 12 miesięcy został wprowadzony w ustawie z dnia 4 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami, która weszła w życie 14 maja 2019 r., jak łatwo zatem policzyć, w myśl ustawy koniec zwrotów przypadał na 14 maja 2020 r. Przypominamy, że nowy obowiązujący termin to 23 lipca 2020 r.

Termin zwrotu nieruchomości wywłaszczonych 20 lat temu– jakich spraw dotyczy?

Nowa ustawa zmienia tylko i wyłącznie ustawę o gospodarce nieruchomościami, a więc dotyczy jedynie spraw o zwrot nieruchomości wywłaszczonej przez Skarb Państwa w drodze decyzji administracyjnej lub aktu notarialnego na cele publiczne np. osiedla, szkoły, szpitale itp. Jeśli żaden cel publiczny nie powstał na nabytej przez organy administracji działki na podstawie ustawy o gospodarce nieruchomościami możemy domagać się jej zwrotu. Ustawa o gospodarce nieruchomościami precyzuje dawne ustawy wywłaszczeniowe, co do których mają zastosowanie przepisy o zwrocie. Są to nieruchomości przejęte lub nabyte na rzecz Skarbu Państwa na podstawie:

– ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. z 1974 r. poz. 64 oraz z 1982 r. poz. 79),

– ustawy z dnia 22 maja 1958 r. o terenach dla budownictwa domów jednorodzinnych w miastach i osiedlach (Dz. U. poz. 138, z 1961 r. poz. 47 i 159 oraz z 1972 r. poz. 192),

– ustawy z dnia 31 stycznia 1961 r. o terenach budowlanych na obszarach wsi (Dz. U. z 1969 r. poz. 216, z 1972 r. poz. 312 oraz z 1985 r. poz. 99),

– art. 22 ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (Dz. U. z 1969 r. poz. 159, z 1972 r. poz. 193 oraz z 1974 r. poz. 84),

– ustawy z dnia 6 lipca 1972 r. o terenach budownictwa jednorodzinnego i zagrodowego oraz o podziale nieruchomości w miastach i osiedlach (Dz. U. poz. 192, z 1973 r. poz. 282 oraz z 1985 r. poz. 99)

– oraz do nieruchomości wywłaszczonych na rzecz państwowych i spółdzielczych przedsiębiorstw gospodarki rolnej, jak również do gruntów wywłaszczonych na podstawie odrębnych przepisów w związku z potrzebami Tatrzańskiego Parku Narodowego.

Jakich spraw termin nie dotyczy?

Termin nie ma zastosowania przede wszystkim do odszkodowań. Dochodzenie należności pieniężnych z tytuł bezprawnego przejęcia ma bowiem oparcie w zupełnie innych przepisach, terminy przedawnienia są tam liczone na podstawie choćby kodeksu cywilnego i dla każdego poszkodowanego mogą być inne. Termin nie dotyczy też spraw prowadzonych między innymi na podstawie:

− dekretu PKWN z 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej oraz przepisy wydane na podstawie tego dekretu,

− dekretu PKWN z 12 grudnia 1944 r. o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa,

− dekretu z 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy,

− ustawy z 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej,

− dekretu z 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich,

− ustawy z 25 lutego 1958 r. o uregulowaniu stanu prawnego mienia pozostającego pod zarządem państwowym.

W wyżej wymienionych sprawach nawet po 14 maja 2020 r. (a teraz po 23 lipca 2020 r.) możliwe będzie odzyskanie nieruchomości w naturze, jeśli będą istniały ku temu przesłanki.

Czy warto odkładać te sprawy na później? Nie rekomendujemy takiego rozwiązania. Zmieniające się orzecznictwo sądów, zmiany w sytuacji prawnej a nawet politycznej, sprawiają, że upływ czasu działa na niekorzyść powodzenia tych spraw!

Wydłużony termin składania wniosków o zwrot nieruchomości wywłaszczonej w związku z epidemią koronawirusa

Na wstępie wspomniano, że wg ustawy stary termin składania wniosków to 12 miesięcy od jej wejścia w życie i w myśl tego można wskazać go na konkretną datę, tj. 14 maja 2020 r. Jest to tzw. termin zawity prawa administracyjnego i bardzo rzadko zdarza się, aby takie terminy były przerywane lub zmieniane, gdyż do tego ponownie potrzebna jest wola ustawodawcy. W szczególnej sytuacji, w jakiej znalazł się świat, Parlament w ustawie potocznie zwanej „Tarczą Antykryzysową” zadbał o zawieszenie jego biegu.

W czasie ogłoszonego w Polsce stanu zagrożenia epidemicznego oraz stanu epidemii termin ten nie biegł. W momencie wprowadzenia pierwszego z tych stanów z ustawowego terminu 12 miesięcy pozostawały jeszcze 2 miesiące.  Stan ten wciąż trwa, jednak projekt ustawy zwanej „Tarczą Antykryzysową 3.0” przewidział uchylenie zawieszenia terminu. Po uchyleniu zawieszenia biec zaczną pozostałe jeszcze 2 miesiące terminu. Oznacza to, że termin ten upłynie 23 lipca 2020.

Czytaj również: Jak złożyć wniosek o zwrot nieruchomości wywłaszczonej w PRL – poradnik krok po kroku