Mienie zabużańskie – co to znaczy? Wyjaśnienie pojęcia

Mienie zabużańskie to majątki ziemskie pozostawione przez Polaków, których przymusowo wysiedlono z terenów należących do terytorium Polski przed II wojną światową, zaś dziś leżących na wschód od obecnej granicy państwa polskiego. Wysiedlenia te miały miejsce w latach 1944-1952 na mocy umów międzynarodowych z trzema republikami radzieckimi: Białoruską, Ukraińską i Litewską. Wysiedleńcy nazywani potocznie również zabużanami mogli ze sobą zabrać jedynie najpotrzebniejsze osobiste rzeczy, pozostawiając nieruchomości, ale także rzeczy ruchome, gotówkę.

Prawo do rekompensaty za mienie zabużańskie – komu przysługuje? Na podstawie jakiej ustawy?

Stosownie do art. 2 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, prawo do rekompensaty za mienie zabużańskie przysługuje właścicielowi nieruchomości pozostawionych poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli spełnia on łącznie następujące wymogi:

• był w dniu 1 września 1939 r. obywatelem polskim,
• zamieszkiwał w dniu 1 września 1939 r. na byłym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
• opuścił byłe terytorium RP lub został z niego wypędzony w związku z wybuchem II wojny Światowej,
• posiadał obywatelstwo polskie.

Wszystkie te przesłanki muszą zaistnieć łącznie, co oznacza, iż w przypadku niespełnienia się choćby jednej z nich prawo do rekompensaty za mienie pozostawione nie przysługuje. Prawo to przysługuje również spadkobiercom zmarłego byłego właściciela nieruchomości, pod warunkiem posiadania przez spadkobierców obywatelstwa polskiego. Warto zwrócić uwagę, iż prawo do rekompensaty jest niezbywalne.

Formy realizacji prawa do rekompensaty za mienie zabużańskie

O rekompensaty za pozostawione za Bugiem mienie można było starać się właściwie już od końca lat 40-tych XX wieku. Wówczas częstą praktyką była rekompensata w postaci zaliczania wartości pozostawionego mienia zabużańskiego na poczet ceny zakupu nowej nieruchomości od Skarbu Państwa lub ceny opłaty za tzw. prawo użytkowania wieczystego. Obecnie, poza powyżej wskazanymi  formami realizacji prawa do rekompensaty za mienie zabużańskie, najczęściej pożądaną formą jest świadczenie pieniężne wypłacane ze środków Funduszu Rekompensacyjnego. Rekompensata stanowi 20 % wartości pozostawionych nieruchomości bez względu na jej formę realizacji.

Wniosek o rekompensatę/odszkodowanie za mienie zabużańskie – jakie dokumenty?

Wniosek o rekompensatę za zabrane mienie zabużańskie należało złożyć w terminie do dnia 31 grudnia 2008 r. Z wnioskiem należało wystąpić do wojewody właściwego ze względu na miejsce zamieszkania byłego właściciela nieruchomości pozostawionych poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej. Do dziś jednak wiele postępowań nie zostało zakończonych i nadal się toczy ze względu na brak wystarczających do wydania decyzji dokumentów. Niezbędnymi dokumentami w tego typu sprawach będą te zawierające następujące informacje:

• dokumenty, które świadczą o pozostawieniu mienia poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (np. urzędowy opis mienia lub orzeczenie wydane przez były Państwowy Urząd Repatriacyjny lub dokumenty urzędowe pozyskane z archiwów państwowych Republiki Białoruś, Republiki Litewskiej, Federacji Rosyjskiej, Ukrainy lub innych państw lub oświadczenia dwóch świadków, którzy zamieszkiwali w miejscowości, w której znajduje się nieruchomość pozostawiona, lub w miejscowości sąsiedniej,
• dokumenty wydane przez polskie władze, które świadczą o posiadaniu obywatelstwa polskiego (np. kopia dowodu osobistego),
• dokumenty potwierdzające miejsce zamieszkania byłego właściciela po przybyciu na obecne terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
• postanowienia sądów lub notarialne akty poświadczenia dziedziczenia po byłym właścicielu i ewentualnie po zmarłych później jego spadkobiercach
• dokumenty urzędowe poświadczające uprzednie nabycie na podstawie odrębnych przepisów, w ramach realizacji prawa do rekompensaty, własności lub użytkowania wieczystego nieruchomości Skarbu Państwa.

W razie braku w archiwach domowych takich dokumentów sprawę warto skonsultować z doświadczonym w tego typu sprawach prawnikiem, który w oparciu o doświadczenie wskaże, gdzie można znaleźć dalsze dokumenty.

Podstawa prawna:

ustawa z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej

Mienie zabużańskie – studium przypadku wg radcy prawnego Marka Forysia

Marek Foryś, radca prawny – Kancelaria Reprywatyzacyjna
www.KancelariaReprywatyzacyjna.pl

Początek II Wojny Światowej spowodował hekatobombę na całym terytorium II RP. Obywatele polscy jak i inni mieszkańcy tych ziem nie wiedzieli czego się spodziewać jak i jakie działania podjąć w obliczu zagrożenia wpierw ze strony najeźdźców hitlerowskich jak i od 17 września 1939r. ze strony wojsk sowieckich.
Polska rodzina ziemiańska (rodzice wraz z trzema córkami), mieszkająca na co dzień w miejscowości Korczyn w okolicach Lwowa, na wieść o wejściu wojsk radzieckich na tereny Polskie opuściła majątek w październiku 1939r. i udała się w bezpieczniejsze miejsce, przynajmniej z założenia, do swojego domu we Lwowie.
W listopadzie 1939r., gdy tylko nadarzyła się ku temu okazja cała rodzina przeniosła się do swojej rodziny w Lubelskim. Było to spowodowane obawą o własne życie, w obliczu coraz większej liczby mordów na ludności polskiej.
Los chciał, że w 1942r. udało się wszystkim powrócić na ziemie wschodnie, by już za kilkanaście miesięcy ponownie je opuścić tym razem już na dobre.
Na skutek nowego porządku powojennego, wynikającego z narzuconych Polsce układów międzynarodowych rodzina zamieszkała na terytorium Polski, gdzie równie często zmieniała adres pod którym zamieszkiwała.
Córki byłego właściciela majątku ziemskiego wystąpiły o rekompensatę za pozostawione mienie.
W trakcie toczącego się przez kilka lat postępowania administracyjnego wątpliwości urzędników zbudził fakt „powrotu” rodziny na ziemie wschodnie w trakcie wojny. Zastanawiano się czy aby na pewno rodzina opuściła Korczyn i następnie Lwów w obliczu zagrożenia wojennego czy też może jednak była to dobrowolna, niczym nie spowodowana zmiana miejsce przebywania.
Dopiero szczegółowe wyjaśnienia złożone przez wnioskodawczynie, wskazujące iż stałe przemieszczanie się rodziny pomiędzy poszczególnymi miejscowościami, jak i pierwotne opuszczenie Kresów i następnie powrót na te ziemie w 1943r. były w całości podyktowane zagrożeniami wojennymi i wyłącznie troską o los rodziny, a nie radosnym podróżowaniem w tle z II Wojną Światową.